Merkezi wenoz kateter: Esasy gollanma

A Merkezi wenoz kateter (CVC)merkezi wena çyzygy hökmünde hem tanalýar, ýürege eltýän uly damara salynýan çeýe turba. Bulukmançylyk enjamydermanlary, suwuklyklary we ýokumly maddalary göni gana geçirmekde, şeýle hem dürli saglyk parametrlerine gözegçilik etmekde möhüm rol oýnaýar. Merkezi wenoz kateterler agyr keselli näsaglary, çylşyrymly bejergi alýanlary ýa-da uzak möhletli damar bejergisine mätäç adamlary dolandyrmak üçin möhümdir. Bu makalada merkezi wenoz kateterleriň maksadyny, dürli görnüşlerini, goýulmagy bilen baglanyşykly amallary we ýüze çykyp biljek kynçylyklary öwreneris.

Merkezi wenoz kateterleriň maksady

Merkezi wenoz kateterler dürli lukmançylyk sebäplerinde ulanylýar, şol sanda:

Dermanlary dolandyrmak:Himiýa bejergisi ýa-da antibiotikler ýaly käbir dermanlar periferiýa damarlary üçin gaty ýiti bolup biler. CVC bu dermanlary gönüden-göni has uly damara ygtybarly eltmäge mümkinçilik berýär, bu bolsa damarlaryň gyjyndyrma howpuny azaldýar.

Uzak möhletli IV terapiýa:Antibiotikleri, agyryny bejermek ýa-da iýmitlenmek (umumy ene-atanyň iýmitlenişi ýaly) ýaly uzak wagtlap damar (IV) bejergisini talap edýän hassalar, durnukly we ygtybarly elýeterliligi üpjün edýän merkezi wenoz çyzykdan peýdalanýarlar.

Suwuk we gan önümlerini dolandyrmak:Gyssagly ýa-da reanimasiýa ýagdaýlarynda CVC, agyr şertlerde ömri halas edip biljek suwuklyklary, gan önümlerini ýa-da plazmany çalt dolandyrmaga mümkinçilik berýär.

Ganyň nusgasy we gözegçilik:Merkezi wenoz kateterler, iňňe taýaklary bolmazdan ýygy-ýygydan gan almagyny aňsatlaşdyrýar. Şeýle hem, merkezi wena basyşyna gözegçilik etmek, näsagyň ýürek-damar ýagdaýy barada düşünje bermek üçin peýdalydyr.

Dializ ýa-da Aferez:Böwrek ýetmezçiligi bolan näsaglarda ýa-da afereziýa mätäç bolanlarda, dializ bejergisi üçin gana girmek üçin ýörite CVC görnüşi ulanylyp bilner.

 

GörnüşleriMerkezi wenoz kateterler

Merkezi wenoz kateterleriň birnäçe görnüşi bar, hersi belli bir maksat we dowamlylyk üçin niýetlenendir:

PICC çyzygy (Merkezi kateteriň daş-töweregi salynýar):

PICC çyzygy, goluň damaryna, adatça bazil ýa-da sefalik damara salynýan we ýüregiň golaýyndaky merkezi damara saplanan uzyn, inçe kateterdir. Adatça hepdelerden aýa çenli orta we uzak möhletli bejergiler üçin ulanylýar.
PICC çyzyklaryny ýerleşdirmek we aýyrmak birneme aňsat, bu bolsa hirurgiki goýmagy talap etmeýän uzak möhletli bejergiler üçin ileri tutulýan görnüşe öwrülýär.

Tunellenmedik kateterler:

Bular gönüden-göni boýnuň (içki damar), döşüň (subklawýan) ýa-da ýogyn (femoral) uly damara salynýar we adatça gysga möhletli maksatlar üçin ulanylýar, adatça kritiki ýa-da adatdan daşary ýagdaýlarda.
Tunellenmedik CVC ýokançlyk töwekgelçiligi sebäpli uzak möhletleýin ulanmak üçin amatly däl we adatça näsagyň ýagdaýy durnuklaşandan soň aýrylýar.
Tunelli kateterler:

Tunelli kateterler merkezi damara salynýar, ýöne deriniň giriş nokadyna ýetmezden ozal subkutan tunel arkaly ugrukdyrylýar. Tunel ýokançlyk töwekgelçiligini azaltmaga kömek edýär we olary uzak wagtlap ulanmak üçin amatly edýär, meselem, ýygy-ýygydan gan çekmegi ýa-da dowamly himiýa terapiýasyny talap edýän hassalarda.
Bu kateterlerde köplenç dokumanyň ösmegini höweslendirýän, kateteriň ýerini üpjün edýän çeňňek bar.

Göçürilen portlar (Port-a-Kat):

Implantasiýa edilen port, deriniň aşagyna, adatça döşüne ýerleşdirilen kiçijik, tegelek enjamdyr. Kateter portdan merkezi damara geçýär. Portlar himiýa bejergisi ýaly uzak möhletli aralyk bejergilerinde ulanylýar, sebäbi olar bütinleý deriniň aşagyndadyr we ýokaşma howpy pesdir.
Näsaglar uzak möhletli ideg üçin portlary has gowy görýärler, sebäbi olar az göze ilmeýär we her gezek ulanylanda diňe iňňe taýagyny talap edýär.

Merkezi wenoz kateter tertibi
Merkezi wenoz kateteriň goýulmagy, goýulýan kateteriň görnüşine baglylykda üýtgeýän lukmançylyk prosedurasydyr. Ine, prosesiň umumy syny:

1. Taýýarlyk:

Amaldan öň näsagyň lukmançylyk taryhy gözden geçirilýär we razylyk alynýar. Infectionokanç howpuny azaltmak üçin goýulýan ýere antiseptik ergin ulanylýar.
Näsagyň rahatlygyny üpjün etmek üçin ýerli anestezik ýa-da sedasiýa ulanylyp bilner.
2. Kateteriň ýerleşdirilmegi:

Ultrases barlagyny ýa-da anatomiki bellikleri ulanyp, lukman kateterini degişli damara salýar. PICC çyzygy bolan ýagdaýynda, kateter goluň periferiýa damary arkaly goýulýar. Beýleki görnüşler üçin subklawýan ýa-da içki damar damarlary ýaly merkezi giriş nokatlary ulanylýar.
Kateter islenýän ýere, adatça ýüregiň golaýyndaky iň ýokary wena kawasyna ýetýänçä ösýär. Kateteriň ýagdaýyny barlamak üçin köplenç rentgen ýa-da floroskopiýa edilýär.
3. Kateteriň howpsuzlygy:

Kateter dogry ýerleşdirilenden soň, tikiş, ýelim ýa-da ýörite geýim bilen üpjün edilýär. Tunelli kateterlerde enjamy has ygtybarly üpjün etmek üçin çeňňek bolup biler.
Goýulýan ýer soňra geýinýär we kateteriň dogry işlemegini üpjün etmek üçin duzly ýuwulýar.
4. Bejeriş:

Dogry ideg we geýimleriň yzygiderli üýtgemegi ýokançlygyň öňüni almak üçin möhümdir. Näsaglara we terbiýeçilere zerur bolsa öýde kateter barada nädip ideg etmelidigi öwredilýär.
Mümkin bolan kynçylyklar
Merkezi wenoz kateterler lukmançylyk kömeginde bahasyna ýetip bolmajak gural bolsa-da, töwekgelçiliksiz däl. Käbir kynçylyklar şulary öz içine alýar:

1. ýokanç:

Iň ýaýran çylşyrymlylyk, goýulýan ýerdäki ýokançlyk ýa-da gan akmasy (merkezi çyzyk bilen baglanyşykly gan akmasy ýa-da CLABSI). Goýmak we seresaplylyk bilen saklamak wagtynda berk steril usullar bu töwekgelçiligi azaldyp biler.
2. Gan damarlary:

CVC-ler käwagt damarda gan dökülmegine sebäp bolup biler. Bu töwekgelçiligi azaltmak üçin gan ýuwujylar bellenilip bilner.
3. Pnewmotoraks:

Öýkeniň tötänleýin deşilmegi, esasanam döş meýdanyna ýerleşdirilmedik tuneller bolmadyk kateterler girizilende bolup biler. Bu, tiz lukmançylyk kömegini talap edýän öýkeniň çökmegine getirýär.
4. Kateteriň näsazlygy:

Kateteriň işine täsir edip, petiklenip, gysylyp ýa-da aýrylyp bilner. Yzygiderli ýuwmak we dogry işlemek bu meseleleriň öňüni alyp biler.
5. Gan akma:

Amal wagtynda gan akma howpy bar, esasanam hassanyň palta bozulmalary bar bolsa. Dogry tehnika we proseduradan soňky ideg bu töwekgelçiligi azaltmaga kömek edýär.

 

Netije
Merkezi wenoz kateterler häzirki zaman lukmançylyk kömeginde möhüm bejeriş enjamy bolup, dürli bejeriş we anyklaýyş maksatlary üçin ygtybarly wena ygtyýaryny hödürleýär. Merkezi wena çyzygyny girizmegiň tertibi birneme gönümel bolsa-da, kynçylyklary azaltmak üçin tejribe we seresaplylyk talap edilýär. CVC görnüşlerine we olaryň aýratyn ulanylyşyna düşünmek saglygy goraýyş işgärlerine her bir hassanyň zerurlygy üçin iň oňat warianty saýlamaga, netijeli we ygtybarly idegi üpjün etmäge mümkinçilik berýär.